Begrotingstekort in Fryslân: waar is de financiële hulp?

Op 26 januari 2025 keurde de meerderheidsgroep in de deelraad van Fryslân, bestaande uit de SPD, Groenen en FDP, een ontwerpbegroting goed die gericht is op investeringen in scholen, ziekenhuizen en infrastructuurprojecten. Dit ontwerp voorziet echter een verwacht tekort van circa 44,9 miljoen euro voor 2025. De belangrijkste redenen voor dit tekort zijn de compensatie van verliezen voor de Friese klinieken en de toegenomen taakverdeling.

Jannes Wiesner, fractiewoordvoerder van de SPD, wijst erop dat de problemen terug te voeren zijn op structurele onderfinanciering van de gemeenten. Jaarlijks krijgen de gemeenten bijkomende taken die niet voldoende gefinancierd worden door de staats- en federale overheid. Deze situatie leidt tot een structurele onbalans tussen de taak- en uitgavenlast van de gemeenten, die 25% van de nationale taken dragen, terwijl hun aandeel in de belastinginkomsten slechts 14% bedraagt.

De roep om betere samenwerking

Gerhard Ratzel, voorzitter van de FDP-fractie, benadrukt de noodzaak van een betere samenwerking tussen steden, gemeenten en het district, en bekritiseert de onenigheid over belangrijke projecten zoals de uitbreiding van sirenes. Wiesner uit ook zijn zorgen over het huidige ontwerp van de federale en staatsschuldenrem, omdat daarin geen rekening wordt gehouden met het lokale niveau. Gemeenten hebben behoefte aan een adequaat financieel minimumniveau, dat eventueel kan worden gewaarborgd door het verhogen van hun aandeel in de omzetbelasting.

In een verder verband meldt de federale regering dat op 5 juli 2024 een ontwerp voor de begroting 2025 is goedgekeurd. Het kabinetsgesprek staat gepland op 17 juli 2024. In dit ontwerp zijn ook een groei-initiatief en een aanvullende begroting opgenomen, waarin nog eens elf miljard euro aan leningen is opgenomen, vooral als gevolg van gestegen kosten in verband met de Hernieuwbare Energiewet en burgergeld.

De schuldenrem zal worden nageleefd, waarbij belastingverminderingen zoals de afschaffing van de koude progressie, een verhoging van de kinderbijslag en verhogingen van de kinderbijslagen en basisbelastingvrijstellingen gepland zijn. De gemeenten kampen echter met een dramatische financiële situatie en verwachten voor 2024 een negatief financieringssaldo van -13,2 miljard euro. Het vooruitzicht op een verbetering van de financiële situatie van de gemeenten in de komende jaren is niet te voorzien.

De oorzaken van deze onderfinanciering zijn divers en omvatten stijgende kosten als gevolg van inflatie, hogere aantallen zaken, lasten in de sociale sector en hoge collectieve arbeidsovereenkomsten. De geplande belastingvermindering zal voor de gemeenten een totale jaarlijkse impact van -1,8 miljard euro opleveren. Daarnaast omvat het groei-initiatief een verlenging van het degressieve afschrijvingspercentage voor roerende goederen tot 2028, wat zal leiden tot verder lagere inkomsten voor de gemeenten. Compensatie van fiscale verliezen, bijvoorbeeld door kwijtschelding van de bedrijfsbelastingheffing, wordt noodzakelijk geacht.