Gemeentefinanciën in gevaar: elke tweede gemeente blijft achter!

Gemeentefinanciën in gevaar: elke tweede gemeente blijft achter!

De financiële omstandigheden voor steden en gemeenten zijn gespannen. Hoewel het overheidsprogramma via extra belastingen meer middelen verschaft, zijn deze niet voldoende om de structurele afname van de lokale financieringsflexibiliteit een halt toe te roepen. Uit projecties blijkt dat in 2025 bijna elke tweede gemeenschap als een vertrekkende gemeenschap kan worden beschouwd, wat een zorgwekkende trend is kommunal.at.

Een centraal probleem is de toenemende medefinancieringsplicht van gemeenten, vooral in de sociale sector en ziekenhuizen. Deze financiële lasten worden via heffingen groter, zodat in 2028 van elke euro uit de gemeenschappelijke belastingpot nog maar 40 cent bij de steden en gemeenten blijft. In 2019 was dat ruim 50 cent. Deze ontwikkeling ondermijnt de financiële onafhankelijkheid en daarmee het vermogen om gemeentelijke diensten van algemeen belang te financieren.

Openbare diensten en levenskwaliteit

Gemeentelijke diensten van algemeen belang spelen een cruciale rol in de levenskwaliteit en de ontwikkeling van steden en gemeenschappen. De taken omvatten onderwijs, cultuur, infrastructuur en vrijetijdsactiviteiten. Met name de behoeften en uitgaven op deze gebieden zijn de afgelopen jaren toegenomen, terwijl de financieringsmogelijkheden als gevolg van de pandemie beperkt zijn. Tot de publieke diensten behoren onder meer kinderopvang, basisscholen, gemeentelijke wegen en watervoorziening awblog.at.

De uitgaven aan gebieden die niet door vergoedingen worden gefinancierd, bedroegen in 2018 4,8 miljard euro, terwijl de grote afhankelijkheid van belastinginkomsten op verschillende gebieden duidelijk is. 65% van de uitgaven voor infrastructuur en openbaar vervoer moeten worden gedekt door belastinginkomsten. De Coronacrisis leidde in 2020 tot een daling van het inkomstenaandeel met 9%, waardoor de financiële flexibiliteit van gemeenten verder ernstig werd beperkt.

Noodzaak van actie en hervormingen

De noodzaak tot hervorming is urgent. Burgemeester Matthias Stadler roept op tot structurele veranderingen om de gemeentelijke financiën duurzaam veilig te stellen. Besparingen op personeel zouden in theorie kunnen helpen, maar deze zijn in de praktijk moeilijk uitvoerbaar omdat de behoefte op terreinen als kinderopvang en scholen tegelijkertijd groeit. Een verlaging van de jaarlijkse personeelskosten met 1% zou het verdwijnen van ongeveer 850 arbeidsplaatsen op jaarbasis betekenen.

Om de openbare dienstverlening in stand te houden, moeten de federale en deelstaatregeringen passende randvoorwaarden scheppen. Er zijn vastberaden hervormingsmaatregelen nodig om de gemeentelijke diensten te kunnen vervullen zonder duidelijke afbakeningen. Investeringen in toekomstbestendige projecten moeten prioriteit hebben, omdat besparingen op deze gebieden op de lange termijn tot een verlies aan levenskwaliteit zouden leiden.

De secretaris-generaal van de Vereniging van Steden, Thomas Weninger, benadrukt de noodzaak om steden van de nodige middelen te voorzien. Het verwachte investeringstekort van 1,0 tot 1,2 miljard euro per jaar tot 2024 laat zien hoe urgent de problemen zijn. Een gebrek aan middelen om gemeentelijke diensten te financieren zou de uitdagingen de komende jaren verder kunnen vergroten.

Conclusie: Zonder passende financiële middelen en verregaande hervormingen zal het voor steden en gemeenten steeds moeilijker worden om de levenskwaliteit op peil te houden. De tevredenheid van 80% van de bevolking over gemeentelijke diensten laat echter zien hoe belangrijk het functioneren van publieke diensten is.