Πέντε χρόνια μετά το OXI: Μαθήματα από τον αγώνα λιτότητας της Ελλάδας

Πέντε χρόνια μετά το OXI: Μαθήματα από τον αγώνα λιτότητας της Ελλάδας

Στις 5 Ιουλίου 2015, πάνω από το 60% του ελληνικού πληθυσμού ψήφισε σε δημοψήφισμα κατά των πολιτικών λιτότητας της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Το γεγονός αυτό δεν ήταν απλώς μια εκλογική διαδικασία, αλλά μια σαφής έκφραση της επιθυμίας για αυτοδιάθεση και μια νέα οικονομική πολιτική. Το πολιτικό τοπίο της Ελλάδας από το 2011 σημαδεύεται από μεγάλες κινητοποιήσεις και την άνοδο των αριστερών κομμάτων που έχουν σηκώσει τα όπλα ενάντια στα βάρη της οικονομικής κρίσης.

Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 πυροδοτήθηκε από το σκάσιμο μιας φούσκας ακινήτων στις ΗΠΑ και είχε ως αποτέλεσμα μαζικές αθετήσεις δανείων. Η Ελλάδα χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά επειδή η συντηρητική κυβέρνηση παρουσίασε παραποιημένα δημοσιονομικά στοιχεία το 2009. Προκειμένου να αποφευχθεί η αφερεγγυότητα, η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση για δάνεια βοήθειας από το ΔΝΤ και την ΕΕ το 2010, αν και αυτά ήταν συνδεδεμένα με αυστηρές απαιτήσεις λιτότητας. Η Τρόικα, αποτελούμενη από το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και την Επιτροπή της ΕΕ, εξέτασε εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή αυτών των απαιτήσεων.

Ο δρόμος προς την ψηφοφορία

Την ίδια στιγμή, η ελληνική οικονομία κατέρρευσε περισσότερο από 25%. Πάνω από το 50% των νέων ήταν άνεργοι και το ένα τρίτο του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Αυτό οδήγησε σε μαζικές διαμαρτυρίες και στην εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων εμπνευσμένων από παρόμοια κινήματα στην Ισπανία. Το 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα μικρό αριστερό κόμμα, αναδείχθηκε ως η ισχυρότερη πολιτική δύναμη με 36% των ψήφων και σχημάτισε συνασπισμό με το κόμμα κατά της λιτότητας ΑΝΕΛ.

Προκηρύχθηκε δημοψήφισμα υπό τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα για να ελεγχθεί η έγκριση των πολιτικών λιτότητας της ευρωζώνης. Στις 5 Ιουλίου 2015, το 61% των ψηφοφόρων ψήφισε «Όχι» (OXI) στα μέτρα λιτότητας. Ωστόσο, αυτή η σαφής εντολή για ρήξη με τη λιτότητα έθεσε υπό αμφισβήτηση την αποφασιστικότητα του Τσίπρα μόλις τρεις ημέρες αργότερα, όταν υπέβαλε αίτηση για νέα δάνεια βοήθειας. Στις 13 Ιουλίου 2015, η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε νέο μνημόνιο που περιείχε ακόμη πιο σκληρά μέτρα.

Οι συνέπειες και οι προβληματισμοί

Για αυτή τη συνθηκολόγηση κατηγορήθηκε η πολιτική ηγεσία και όχι ο κινητοποιημένος πληθυσμός. Παρά τις υψηλές προσδοκίες από τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τις αλλαγές που είχε υποσχεθεί. Ο Τσίπρας είπε ότι δεν μετανιώνει που προκήρυξε το δημοψήφισμα καθώς ήταν σημαντικό για την αξιοπρέπεια και το συναίσθημα του ελληνικού λαού. Χαρακτήρισε αυτή την περίοδο ως ιστορική και αναγνώρισε τον φόβο της ευρωζώνης να διακινδυνεύσει ένα φαινόμενο ντόμινο που θα μπορούσε να εμπνεύσει άλλες χρεωμένες χώρες. Ο νέος υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, υπέγραψε τα σκληρά μέτρα λιτότητας της Τρόικας, τα οποία περιελάμβαναν περικοπές συντάξεων, αυξήσεις φόρων και ιδιωτικοποιήσεις, δύο εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.

Σήμερα, η Ελλάδα περιγράφεται ως μοντέλο οικονομικής επιτυχίας, αλλά με τρίτους χαμηλότερους μισθούς στην ΕΕ και ΑΕΠ που δεν έχει φτάσει τα επίπεδα του 2008 17 χρόνια μετά την κρίση, η ελληνική εμπειρία εγείρει ουσιαστικά ερωτήματα για τον ρόλο της ΕΕ και τις δυνατότητες των αριστερών κυβερνητικών έργων. Το Brexit του 2016 αποκάλυψε επίσης μια πολιτική αλλαγή στην Ευρώπη, με τις δεξιές δυνάμεις να αποκτούν επιρροή, ενώ η αριστερά συνεχίζει να αγωνίζεται για την ανάπτυξη αλληλεγγύης και αποτελεσματικών στρατηγικών.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε ιακωβίνος και Politico.