Schuldenrem in Duitsland: klimaatbescherming of financiële chaos?

Schuldenrem in Duitsland: klimaatbescherming of financiële chaos?

Op 21 juni 2025 ontstond in Duitsland een nieuw debat over de financiering van klimaatbescherming. In maart werd de schuldenrem in de Basiswet, met name in de artikelen 109 en 143h, verzwakt door een rood-zwart-groene meerderheid in de Bondsdag. Dit gebeurde met als doel om in 2045 meer ruimte te creëren voor noodzakelijke investeringen in infrastructuur en klimaatneutraliteit. Er is een met schulden gefinancierd speciaal fonds van maximaal 500 miljard euro opgezet, dat in de toekomst hiervoor zal worden ingezet. Maar critici vrezen dat de klimaatdoelstellingen daadwerkelijk kunnen worden belemmerd door de nieuwe regelgeving.

De geplande toevoegingen uit het speciale fonds aan het Klimaat- en Transformatiefonds (KTF) bedragen 100 miljard euro, die gebruikt kan worden voor particuliere investeringen en leningen, bijvoorbeeld voor de aanschaf van elektrische auto’s. Sinds 2016 zijn ongeveer 2,1 miljoen elektrische en plug-in hybride auto’s ondersteund via milieubonussen, die ongeveer tien miljard euro hebben gekost. Bovendien is milieu- en klimaatbescherming sinds 1994 als staatsdoel verankerd in de Duitse grondwet. Dit doel werd ondersteund door de klimaatbeslissing van het Federale Constitutionele Hof uit 2021, waarin wordt opgeroepen tot een juridische interpretatie van klimaatneutraliteit.

De investeringsbehoeften zijn sterk toegenomen

De huidige situatie laat zien dat klimaatbescherming in Duitsland feitelijk een belangrijke financiële bouwput is geworden. Schattingen van onderzoeksinstituten schatten de extra investeringsbehoefte de komende tien jaar op minimaal 600 miljard euro, wat overeenkomt met een jaarlijkse behoefte van zo'n 60 miljard euro. Sommige experts schatten het zelfs op ongeveer 100 miljard euro per jaar. Ter vergelijking: de huidige federale begroting bedraagt ​​450 miljard euro per jaar, wat de omvang van het probleem illustreert.

Ulrich Klüh van de Darmstadt University of Applied Sciences beschrijft de schattingen als conservatief en roept op tot leningen als financieringsmiddel. Duitsland profiteert momenteel van de lage rente op schulden, wat het vertrouwen op de financiële markten wekt. Als er onvoldoende wordt geïnvesteerd, waarschuwen experts als Matthias Kalkuhl van PIK, kan dit grote klimaatschade en politieke instabiliteit tot gevolg hebben.

Uitdagingen van de schuldenrem

De schuldenrem in de Basiswet vormt een belangrijke hindernis voor het afsluiten van nieuwe leningen. Terwijl links oproept tot afschaffing van deze regeling, roepen de Unie, FDP en AfD op tot handhaving ervan. De SPD en de Groenen daarentegen plannen hervormingen en overwegen een ‘Duitslandfonds’ om de noodzakelijke investeringen door middel van leningen te financieren. Mogelijke nieuwe coalities zouden zelfs kunnen overwegen om speciale klimaat- en veiligheidsschulden te creëren. Ulrich Klüh pleit echter voor het afschaffen van de schuldenrem in plaats van voor nieuwe speciale begrotingen.

De Deskundigenraad voor Klimaatvraagstukken heeft de wettelijke eisen voor klimaatbescherming al als ontoereikend beoordeeld. Regelgeving en richtlijnen zouden NGO's meer mogelijkheden kunnen geven om een ​​rechtszaak aan te spannen, wat tot vertragingen en extra kosten zou kunnen leiden. Bovendien beperken de nieuwe eisen de planningsvrijheid van aanvragers. De uitdaging blijft om een ​​balans te vinden tussen noodzakelijke investeringen en de strenge financiële eisen.