Hamulec zadłużenia w Niemczech: ochrona klimatu czy chaos finansowy?

Hamulec zadłużenia w Niemczech: ochrona klimatu czy chaos finansowy?

21 czerwca 2025 r. w Niemczech rozgorzała nowa debata na temat finansowania ochrony klimatu. W marcu hamulec zadłużenia przewidziany w Ustawie Zasadniczej, a konkretnie w art. 109 i 143h, został osłabiony przez czerwono-czarno-zieloną większość w Bundestagu. Miało to na celu stworzenie do 2045 r. większych możliwości niezbędnych inwestycji w infrastrukturę i neutralność klimatyczną. Utworzono finansowany długiem specjalny fundusz w wysokości do 500 mld euro, który będzie w przyszłości wykorzystywany na ten cel. Krytycy obawiają się jednak, że nowe rozporządzenie może w rzeczywistości przeszkodzić celom klimatycznym.

Planowane dopłaty ze specjalnego funduszu do Funduszu Klimatu i Transformacji (KTF) wynoszą 100 miliardów euro, które można przeznaczyć na prywatne inwestycje i pożyczki, np. na zakup samochodów elektrycznych. Od 2016 r. około 2,1 mln samochodów elektrycznych i hybrydowych typu plug-in otrzymało wsparcie w postaci premii środowiskowych o wartości około dziesięciu miliardów euro. Ponadto ochrona środowiska i klimatu jest od 1994 r. zakotwiczona w niemieckiej ustawie zasadniczej jako cel państwa. U podstaw tego celu leży decyzja klimatyczna Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 2021 r., która wzywa do prawnej interpretacji neutralności klimatycznej.

Wymagania inwestycyjne gwałtownie wzrosły

Obecna sytuacja pokazuje, że ochrona klimatu w Niemczech stała się właściwie głównym placem budowy finansów. Szacunki instytutów badawczych wskazują, że dodatkowe zapotrzebowanie inwestycyjne w ciągu najbliższych dziesięciu lat wyniesie co najmniej 600 miliardów euro, co odpowiada rocznemu zapotrzebowaniu na poziomie około 60 miliardów euro. Niektórzy eksperci szacują nawet, że jest to około 100 miliardów euro rocznie. Dla porównania obecny budżet federalny wynosi 450 miliardów euro rocznie, co obrazuje skalę problemu.

Ulrich Klüh z Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Darmstadt określa szacunki jako ostrożne i wzywa do finansowania pożyczek. Niemcy korzystają obecnie z niskich stóp procentowych zadłużenia, co budzi zaufanie na rynkach finansowych. Eksperci tacy jak Matthias Kalkuhl z PIK ostrzegają, że jeśli inwestycje nie będą wystarczające, może to skutkować wysokim poziomem szkód klimatycznych i niestabilnością polityczną.

Wyzwania hamulca zadłużenia

Hamulec zadłużenia przewidziany w Ustawie Zasadniczej stanowi istotną przeszkodę w zaciąganiu nowych kredytów. Podczas gdy lewica wzywa do zniesienia tego rozporządzenia, Unia, FDP i AfD wzywają do jego utrzymania. SPD i Zieloni natomiast planują reformy i rozważają utworzenie „Niemieckiego Funduszu”, który miałby finansować niezbędne inwestycje poprzez pożyczki. Ewentualne nowe koalicje mogłyby nawet rozważyć utworzenie specjalnego długu klimatycznego i bezpieczeństwa. Ulrich Klüh opowiada się jednak za zniesieniem hamulca zadłużenia zamiast nowych budżetów specjalnych.

Rada Ekspertów ds. Klimatu oceniła już wymogi prawne dotyczące ochrony klimatu jako niewystarczające. Rozporządzenia i wytyczne mogłyby zapewnić organizacjom pozarządowym więcej możliwości wnoszenia pozwów, co mogłoby prowadzić do opóźnień i dodatkowych kosztów. Ponadto nowe wymagania ograniczają swobodę planowania wnioskodawców. Wyzwaniem pozostaje znalezienie równowagi między niezbędnymi inwestycjami a rygorystycznymi wymogami finansowymi.